Spelen met genen

Planten en dieren hebben dezelfde basis: DNA. Dat bepaalt de erfelijke eigenschappen van plant of dier. DNA ziet er een beetje uit als een spiraal. Die spiraal bestaat uit vier verschillende delen, die telkens twee aan twee als puzzelstukjes aan elkaar zitten. De volgorde van die stukjes is verschillend voor elke plant en elk dier. Daarom zien die er allemaal verschillend uit.

Een DNA-molecuul bestaat uit twee lange draden die om elkaar heen gewikkeld zijn. Die draden bestaan uit vier soorten bouwstenen die in het midden paren met elkaar vormen. Ze passen als puzzelstukjes in elkaar. De volgorde van deze stukjes bepaalt de erfelijke eigenschappen van elk organisme.

Genetische modificatie

Het aanpassen van de eigenschappen van plant en dier, het DNA,  heet genetische modificatie. Bij genetische modificatie neem je precies dát gen van díe eigenschap die je wilt. Je kunt bijvoorbeeld een gen uitschakelen in een plant of juist een gen toevoegen van een andere plant.

Of bij een dier. Door genetische modificatie is het mogelijk geworden om soortgrenzen te overschrijden en nieuwe erfelijke eigenschappen toe te voegen. Nieuwe of aangepaste soorten kunnen zo op een niet-natuurlijke wijze ontstaan. Soms met nare gevolgen voor de dieren zelf. Er zijn problemen met genetisch gemanipuleerde dieren: een zalm bijvoorbeeld die veel groter is gemaakt dan zijn wilde voorouder, maar ook ernstige misvormingen en vruchtbaarheidsproblemen heeft.

Gunstige ontwikkelingen zijn er ook. Zo zijn wetenschappers in staat dierlijke enzymen aan planten toe te voegen. Op deze manier kunnen planten dan het dierlijke eiwit produceren. Zo kunnen sneller en goedkoper medicijnen gemaakt worden, of medicijnen aan voedsel toegevoegd. Een voorbeeld is gouden rijst.
Glofish is een genetisch gemodificeerd zebravisje. Het visje is fluorescerend, het licht op bij een bepaalde concentratie van zware metalen. Het gen dat hiervoor zorgt komt uit een koraal met deze fluorescerende eigenschap. Het visje wordt gebruikt als detector van met zulke zware metalen vervuild water. Dit fluoresceren is niet schadelijk voor de vis. Hij is verder hetzelfde als een gewone zebravis.

Klonen

Als je een plant genetisch hebt aangepast wil je deze eigenschap ook behouden. Daarom wordt de plant gekloond. Dit betekent verschillende kopieën van het aangepaste gewas maken. Dit kan door stekken of weefselkweek. Ook een dier kan gekopieerd worden, bijvoorbeeld een schaap. Dit is een stuk ingewikkelder dan het klonen van planten. Uit het eerste dier wordt een cel gehaald. In de kern van die cel zit DNA, de erfelijke informatie van het schaap. Uit dit DNA kan een nieuw exemplaar van het schaap worden opgekweekt. Je hebt dan een kopie van het oorspronkelijke schaap. Daar is wel een beetje hulp voor nodig. Het DNA kan niet zomaar een nieuw schaapje worden; dat gebeurt met behulp van een lege eicel van een ander schaap en een draagmoederschaap.