Haaien

Haaien bestaan al zo'n 400 miljoen jaar. Nog voor er dinosaurussen rondliepen, maakten haaien de zeeën onveilig. Haaien zijn zo goed aan hun omgeving aangepast dat ze de laatste 150 miljoen jaar nauwelijks verder zijn geëvolueerd. Haaien behoren tot de kraakbeenvissen, net als roggen. Dat betekent dat ze een buigzaam skelet hebben, waardoor ze erg lenig zijn. De huid van een haai bestaat uit kleine harde tandachtige schubben. Hierdoor voelt een haai aan als schuurpapier. Deze tandjes beschermen niet alleen de huid van de haai tegen verwondingen, maar zorgen ook voor minder wervelingen van water dat langs de haaienhuid beweegt als het dier zwemt. Hierdoor zijn ze beter gestroomlijnd en behoren ze tot de snelste zwemmers van de oceaan.

Vreemd genoeg zijn de allergrootste soorten het minst gevaarlijk voor de mens. De walvishaai (meer dan 15 meter), de reuzenhaai (meer dan 10 meter, komt ook in de Noordzee voor) en de grootbekhaai (meer dan 5 meter) eten alleen plankton, die ze met hun grote bek open al zwemmend opscheppen. De gevaarlijkste haaien voor mensen zijn de grote witte haai, de tijgerhaai, de mako en de hamerhaai. Gemiddeld zijn er per jaar honderd haaienaanvallen op mensen. Hiervan zijn er tien met dodelijke afloop. Jaarlijks overlijden er meer mensen door blikseminslag. Omgekeerd worden duizenden haaien voor de sport door mensen gevangen en gedood. Haaienhuiden worden als leer verwerkt, haaienvinnen worden van levende haaien afgesneden voor in de soep. Wie is er nu het grootste roofdier? 

Een van de redenen dat haaien zulke goede rovers zijn is dat zij beschikken over superzintuigen. Tweederde van een haaienbrein is gereserveerd voor zijn gevoeligste zintuig, de reuk. Sommige haaien hebben ogen die lijken op die van katten. Een spiegelende laag op zijn netvlies zorgt ervoor dat het beschikbare licht twee keer op zijn netvlies valt, waardoor deze haaien goed in het donker kunnen zien. Dit is goed te zien als je in het donker met een zaklamp op de haai schijnt. Het lijkt of zijn ogen licht geven in het donker.

Haaien hebben ook zintuigen die wij niet hebben. Ze kunnen heel kleine trillingen in het water voelen met een zintuig dat langs hun hele zijkant loopt. Voorwerpen of prooidieren die in hun buurt zijn geven kleine echo's van watertrillingen, die de haai vertellen dat er mogelijk iets eetbaars in de buurt is. Haaien beschikken ook over elektrische zintuigen in hun snuit, de ampullen van Lorenzini. Hiermee kunnen ze de zwakke elektrische stroompjes voelen die alle levende wezens afgeven. Hiermee kunnen haaien zelfs vissen vinden die zich onder het zand hebben verstopt. 

Haaien hebben de krachtigste beet van alle dieren. Ze kunnen zowel hun onder- als bovenkaak bewegen. Als ze aanvallen bijten ze eerst met hun onderkaak en dan met hun bovenkaak. Vervolgens schudden ze hun kop heen en weer om een groot stuk vlees of vis los te scheuren, wat ze in een keer inslikken, want kauwen kunnen ze niet. Haaien hebben scherpe puntige tanden. Aan de randen van de tanden zitten zelfs kleine zaagtandjes, waardoor ze messcherp zijn. Elke haaiensoort heeft andere tanden. Hieraan kun je ze ook herkennen. Een haai wisselt continu zijn tanden. Als hij er eentje verliest of beschadigt, dan wordt die tand vervangen door een andere. De tanden groeien rij voor rij van achter naar voren. Zo blijven ze altijd scherp en komt de haai nooit zonder te zitten. Gedurende zijn leven kan een haai wel 20.000 tanden krijgen en verbruiken.

Normaal gesproken eten haaien alleen. Maar een etende haai trekt andere haaien aan. Ze zwemmen snel naar hun etende soortgenoot en proberen een stuk van de prooi te pakken te krijgen. Ze bijten wild om zich heen en pakken alles wat in hun bereik komt, zelfs andere haaien. De gevaarlijkste van allemaal, de grote witte haai, doet vreemd genoeg nooit mee aan zulke vreetfestijnen. Vrijwel alle haaien zijn carnivoren, vleeseters. Ze eten vis en zeezoogdieren, zoals dolfijnen en zeehonden. Ook zeeschildpadden (collectie) en meeuwen moeten uitkijken om niet door een hongerige haai gepakt te worden. Haaien eten zelfs andere haaien. 

Haaien planten zich op verschillende manieren voort. Er zijn soorten die eieren leggen. De eieren van haaien zijn zacht en leerachtig, met lange draden waarmee de eieren zich onderwater aan bijvoorbeeld koraal of zeewier kunnen hechten. Ook zijn er soorten waarbij de eieren zich in de buik van de moeder ontwikkelen. De eieren komen dus in de buik van de moeder uit, waardoor het lijkt of de haai, net als zoogdieren, levendbarend is. Haaien kunnen één tot honderd baby's per keer krijgen, afhankelijk van de soort. Haaien zorgen niet voor de eieren die ze leggen. Ook hun baby's moeten zichzelf kunnen redden.