In het najaar van 1997 zijn in het Wateringse Veld in Den Haag vier Romeinse mijlpalen gevonden. De mijlpalen lagen in een greppel aan de noordkant van een belangrijke Romeinse verbindingsweg naar Forum Hadriani, nu Voorburg. Naast de greppel werden twee sokkels gevonden, waar de mijlpalen oorspronkelijk op hebben gestaan. De weg was zes meter breed, onverhard en liep evenwijdig aan het Oosteinde. Nog nooit werden in Nederland vier mijlpalen ‘in situ’, op de plek waar ze vroeger ook gestaan hebben, teruggevonden. Het is dan ook een bijzondere vondst.
Oorspronkelijk moet de weg wel verhard zijn geweest omdat er geen karrensporen op het wegdek zijn gevonden. Op de palen staat vermeld dat het vier Romeinse mijlen is tot de dichtstbijzijnde plaats, Forum Hadriani oftewel Voorburg. Een Romeinse mijl was 1000 passen, Dit werd afgekort met M.P., milia passuum; dat is gelijk aan ongeveer anderhalve kilometer. Later werd de afstandmaat de leuga gebruikt. Deze is ongeveer 2,2 kilometer.
Andere mijlpalen
In de omgeving zijn nog een paar mijlpalen gevonden. Bij Monster is aan het einde van de vijftiende of het begin van de zestiende eeuw een mijlpaal gevonden uit 162 na Chr.; deze is opgedragen aan keizer Augustus. Het is de oudste bekende mijlpaal uit Nederland en is te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. In Rijswijk is in 1963 een mijlpaal gevonden, opgericht voor keizer Decius in 250 n. Chr. Deze mijlpaal staat ook in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
Reclame voor de keizer
Mijlpalen werden niet alleen gebruikt om de weg te wijzen, maar ook om reclame te maken voor de heersende vorst. Elke keizer die werkzaamheden aan de weg liet uitvoeren, liet zijn naam op een mijlpaal kerven. Uit respect voor zijn voorgangers liet men de oude palen staan. Zo kon het gebeuren dat er vier mijlpalen op een rij kwamen te staan. De volgende vier keizers worden hier herdacht: Antoninus Pius, Caracalla, Gordianus en Decius.
Op de plaats waar de mijlpalen die nu in het Museon staan werden gevonden, langs het Oosteinde in het Wateringseveld, ligt nu de straat “Mijlpaal”. Vlakbij de oorspronkelijke vindplaats, op de kruising van het Oosteinde en de Laan van Wateringseveld zijn replica’s van deze mijlpalen geplaatst.
Peutinger kaart
De oorspronkelijke kaart werd tijdens de regering van keizer Augustus (63 voor – 14 na Christus) gemaakt. De Tabula Peutingeriana is bedoeld als reisdocument, niet als realistische weergave van het Romeinse Rijk. Dit Rijk strekte zich uit van Brittannia in het westen tot aan de Ganges in het oosten. Van de Rijnoevers in het noorden tot de Sahara in het zuiden. Het leger, handelaren en boodschapper. Tal van inwoners van het imperium gebruikten de kaart als routeplanner. De kaart toont, schematisch weergegeven, de grote doorgaande wegen, de rivieren, de te passeren steden en andere vermeldenswaardige plekken. Als boekrol, opgerold op twee stokjes, kon hij gemakkelijk worden meegenomen. Langs belangrijke verbindingswegen werden mijlpalen geplaatst, waarop de afstand in mijlen naar een volgende stad werd aangegeven. Zo kon de reis in etappes worden afgelegd.
Deze Romeinse wegenkaart uit de vierde eeuw na Christus is genoemd naar Konrad Peutinger (1465-1547) van Augsburg. Hij had de kaart vanaf 1508 in zijn bezit. De oorspronkelijke kaart werd tijdens de regering van keizer Augustus (63 voor – 14 na Christus) gemaakt.