Mineralen zijn vaste stoffen die op natuurlijke wijze zijn gevormd. Alle gesteenten bestaan uit samengeklonterde mineralen. Vaak hebben mineralen kristalvormen. Een kristal heeft allemaal platte vlakjes of een bolle vorm. Mineralen krijgen deze vorm doordat de ordening van de kleinste deeltjes per mineraal verschilt.
Op aarde zijn tot nu toe ruim 4.200 verschillende mineralen gevonden. Mineralen kunnen uit stoffen bestaan die nuttig zijn voor de mens zoals metalen of zouten. Edelstenen zijn mineralen die zich kenmerken door schoonheid, hardheid en vooral door zeldzaamheid.
Mineralen in de collectie van Museon-Omniversum
Kenmerken van mineralen
Waar moet je op letten als je mineralen gaat determineren?
-
Kleur en streepkleur
De kleur kan per mineraal variëren, maar de streepkleur niet. De streepkleur kan ook erg afwijken van de kleur van het mineraal zelf. -
Glans
Er zijn veel verschillende soorten glans, bijvoorbeeld metaalglans en zijdeglans. -
Dichtheid
Om de dichtheid te meten moet een mineraal tweemaal gewogen worden. Een maal droog en een maal hangend in water. De verhouding tussen beide metingen geeft aan wat de dichtheid is. -
De splijting van een mineraal
Ieder mineraal heeft een karakteristieke manier van splijten. Als je de hoeken zou meten tussen mineraalvlakken en splijtingsvlakken is het mineraal makkelijker te determineren. -
Hardheid
Door middel van de hardheidsreeks van Mohs is vast te stellen wat de relatieve hardheid is van een mineraal ten opzichte van andere mineralen. Gewoon door te proberen welk mineraal krast in welk andere mineraal. -
Kristalvorm en kristalstructuur
Ieder mineraal heeft zijn eigen vorm. Die wordt bepaald door de opbouw van de kleinste deeltjes van een mineraal in het kristalrooster. Vorm en kristalstuctuur zijn belangrijke kenmerken voor zeer nauwkeurige determinatie.
Sulfaten
Sulfaten zijn mineralen die een belangrijke overeenkomst hebben. Ze bevatten allemaal zwavel en zuurstof. Gips (collectie) is een sulfaat. Het lange gipskristal in deze vitrine heeft als interessante bijkomstigheid dat het vloeibaar water bevat, dat is ingesloten binnen in het kristal. Woestijnrozen (collectie) bestaan vaak ook uit gips. Zij ontstaan doordat grondwater in de woestijn gipsdeeltjes meeneemt naar het oppervlak. Als het water verdampt, blijft het gips tussen het zand achter. Als het woestijnzand weg wordt geblazen, kunnen bouwwerkjes van gips en zand achterblijven.
Woestijnroos, een sulfaat
| Collectie Museon-OmniversumHalogeniden
De mineraalgroep halogeniden bestaat uit mineralen die fluor, jodium, chloor en broom bevatten. Een kenmerk van deze mineralen is dat ze snel reageren met andere chemische stoffen. Sommige halogeniden lossen op in water. De bekendste van de halogeniden is haliet (natriumchloride). Dit mineraal kennen we allemaal als steenzout of keukenzout (collectie).
Haliet of steenzout
| Collectie MuseonCarbonaten
De mineralen in de groep carbonaten bevatten allemaal koolstof en zuurstof. De bekendste mineralen zijn calciet (calciumcarbonaat, collectie), dolomiet (calciummagnesiumcarbonaat, collectie) en malachiet (kopercarbonaat, collectie).
Na kwarts is calciet een van de meest voorkomende mineralen in de aardkorst. Kalksteen bestaat bijna volledig uit calciet. Doorzichtig calciet staat ook bekend als dubbelspaat, omdat je alles dubbel ziet, als je er door heen kijkt.
-
Calciet. Collectie Museon -
Chalcopyriet. Herkomst: Brushy Creek mijn, Missouri, VS. Collectie Museon -
Calciet met dolomiet. Herkomst: Saskatchewan, Canada. Collectie Museon -
Aragoniet. Herkomst: Eisenerz, Oostenrijk. Collectie Museon
Sulfiden
Sulfiden zijn mineralen die zwavel bevatten. Veel voorkomende sulfiden zijn galeniet (loodsulfide collectie) en pyriet (ijzersulfide, collectie). Ze worden veel gedolven voor de metalen die ze bevatten.
Pyriet staat ook bekend als gekkengoud, omdat het zo op goud lijkt. Pyriet komt vaak voor in de vorm van kubussen die door mensen lijken te zijn gemaakt. Allemaal bedrog. Ze zijn in de natuur ontstaan.
-
Pyriet en kwarts. Herkomst: Zaccatecas, Mexico. Collectie Museon -
Borniet. Herkomst: Ajo, Arizona, VS. Collectie Museon -
Galeniet. Collectie: Joplin, Missouri, VS. Collectie Museon -
Pyriet. Herkomst: Navajún, La Rioja, Spanje. Collectie Museon
Silicaten
Onze aardkorst bestaat voor meer dan negentig procent uit silicaten. Ze vormen dan ook verreweg de grootste groep mineralen. Met andere woorden: de meeste gesteenten die we aan het aardoppervlak vinden, bestaan uit silicaten.
Silicaten bevatten silicium en zuurstof. De meest voorkomende silicaten zijn veldspaten en kwarts. Andere veel voorkomende gesteentevormende silicaten zijn olivijn, pyroxeen, amfibool, granaat en mica’s. De meeste silicaten bevatten aluminium, magnesium, ijzer en calcium.
-
Olivijn -
Kwarts -
Gyroliet en okeniet -
Tourmalijn. Herkomst: Minas Gerais, Mexico -
Verdeliet op kwarts en veldspaat. Herkomst: Minas Gerais, Mexico -
Actinoliet -
Okeniet en gyroliet. Herkomst: Bombay, India -
Apophyliet -
Prehniet
Vanadaten
Vanadiniet
| Collectie MuseonDe kleine groep mineralen Vanadaten bevatten vanadiumoxide, een verbinding van vanadium met zuurstof. Het bekendste mineraal uit die groep is vanadiniet (collectie).
Oxiden
De roodachtige kleur in dit gesteente is robijn, een aluminiumoxide.
| Collectie MuseonDe oxiden vormen een belangrijke mineraalgroep. Het gaat om mineralen die zuurstof bevatten. De meest voorkomende oxiden zijn ertsen zoals bauxiet (aluminiumoxide) en goethiet (ijzeroxide, collectie). Als goethiet vervalt dan wordt het limoniet (collectie), oftewel roest. Een ander aluminiumoxide is korund (collectie). Zuivere, doorzichtige korund is een belangrijke edelsteen. De rode variant heet robijn (collectie), de andere kleurvarianten heten saffier (collectie). Alleen smaragd (een silicaat) en diamant (zuivere koolstof) zijn nog waardevoller.